راهبردهایی برای طرح ریزی موثر درس

1-اهداف یادگیری را مشخص کنید

اولین قدم این است که مشخص کنید که می‌خواهید دانش آموزان چه چیزی یاد بگیرند و در پایان کلاس قادر به انجام چه کاری باشند. برای کمک به شما در تعیین اهداف شما در یادگیری دانش آموز، به سوالات زیر پاسخ دهید:

• موضوع درس چیست؟
• می‌خواهم دانش آموزان چه چیزی یاد بگیرند؟
• می‌خواهم در پایان کلاس، چه چیزی را بفهمند و قادر به انجام چه کاری باشند؟
• می‌خواهم از این درس بخصوص، چه چیزی برداشت کنند؟

پس از آنکه اهداف یادگیری را برای جلسه کلاس مشخص نمودید، آنها را به ترتیب اهمیت مرتب کنید. این کار شما را برای مدیریت زمان کلاس آماده می‌کند تا در شرایط کمبود وقت، به مهمترین اهداف یادگیری دست پیدا کنید. سوالات زیر را در نظر بگیرید:

• مهم‌ترین مفاهیم، ایده‌ها یا مهارت‌هایی که می‌خواهم دانش آموزان قادر به کسب و اعمال شوند، چه هستند؟
• چرا آنها مهم هستند؟
• اگر وقت جلسه به پایان رسید، از کدامیک از آنها نمی‌توان صرفنظر کرد؟
• برعکس، در هنگام کمبود وقت، از کدام اهداف می‌توان چشم پوشی کرد؟

۲- مقدمه را ایجاد کنید

حال که اهداف یادگیری را به ترتیب اهمیت در دسترس دارید، فعالیت‌های خاصی را طراحی کنید که دانش آموزان با کمک آنها آنچه را که یاد گرفته‌اند، درک نموده و اعمال نمایند. از آنجایی که دانش آموزان شما دارای تجربیات شخصی و تحصیلی گوناگونی هستند، ممکن است با مبحث آشنایی داشته باشند. به همین دلیل است که شما با یک سوال یا یک فعالیتی شروع می‌کنید تا میزان آگاهی دانش آموزان در مبحث مورد نظر را بسنجید و یا احتمالا پیش زمینه‌ی فکری آنها در آن مبحث را بفهمید. 

به عنوان مثال، می‌توانید یک نظرسنجی ساده برگزار کنید: «چه تعدادی از شما تاکنون فلان چیز به گوششان خورده است؟ اگر پاسختان مثبت است، دست خود را بالا بگیرید.» همچنین شما می‌توانید پیش از شروع کلاس یک نظرسنجی الکترونیکی برایشان ارسال کنید یا از آنها بخواهید توضیحاتی در برگه‌های ایندکس، بنویسند. این اطلاعات اضافه، می‌تواند به شکل دادن مقدمه، فعالیت‌های یادگیری و غیره کمک کند. وقتی که می‌دانید دانش آموزان چقدر با مبحث آشنا هستند، می‌فهمید که باید بر چه چیزی تمرکز کنید.

یک مقدمه خلاقانه برای مبحث درست کنید تا علاقه دانش آموزان را تحریک کنید و آنان را به تفکر ترغیب نمایید. می‌توانید از انواعی از ترفندها برای ترغیب دانش آموزان استفاده کنید (به عنوان نمونه، تعریف کردن یک ماجرای کوتاه، یک رخداد تاریخی، یک انتخاب دشوار که موجب برانگیختن تفکر شود، مثال‌های واقعی، ویدئو کلیپ کوتاه، کاربردهای عملی، سوالات ادامه‌دار و غیره). وقتی که می‌خواهید مقدمه‌ی خود را طرح ریزی کنید، سوالات زیر را در نظر داشته باشید:

• چگونه بررسی می‌کنم که دانش آموزان چقدر در رابطه با این مبحث می‌دانند و یا آیا دارای پیش زمینه‌ي فکری در این رابطه هستند؟
• تعدادی از عقاید معمول (و یا احتمالا پیش فرض‌های نادرست) در رابطه با مبحث درس که امکان دارد دانش آموزان با آنها آشنا باشند یا از آن پشتیبانی کنند، کدامند؟
• برای معرفی مبحث چه کار خواهم کرد؟

3- فعالیت‌های یادگیری اصلی را طرح ریزی کنید (بدنه‌ی اصلی درس)

چندین روش مختلف برای توضیح موضوع آماده کنید (مثال‌هایی از زندگی واقعی، تشبیهات، تصاویر و غیره) تا توجه تعداد بیشتری دانش آموز جلب شود و مناسب سبک‌های یادگیری متفاوت باشد. هنگامی که دارید مثال‌ها و فعالیت‌ها را طرح ریزی می‌کنید، زمانی را که قرار است روی هر کدام بگذارید، تخمین بزنید. زمانی را برای بحث یا توضیح اضافه اختصاص دهید اما همچنان برای پرداختن به مسائل یا کاربردهای متفاوت و نیز برای مشخص کردن راهبردهایی که یادگیری را بررسی می‌کنند، آماده باشید. این سوالات می‌توانند به شما در طراحی فعالیت‌های یادگیری کمک کنند:

• برای توضیح موضوع، چه کار خواهم کرد؟
• برای تشریح موضوع به روشی متفاوت، چه کار خواهم کرد؟
• چگونه می‌توانم دانش آموزان را در موضوع درگیر کنم؟
• تعدادی از موقعیت‌ها و تشبیهات و مثال‌های واقعی را که می‌توانند به دانش آموزان کمک کنند تا موضوع را بفهمند، نام ببرید.
• دانش آموزان باید چه کاری انجام دهند تا به آنها کمک کند که موضوع را بهتر بفهمند؟

4- برای بررسی یادگیری طرح ریزی کنید

حال که موضوع را توضیح داده‌اید و آن را با مثال‌های مختلف تشریح نموده‌اید، باید یادگیری دانش آموزان را بررسی کنید. چطور می‌فهمید که دانش آموزان دارند یاد می‌گیرند؟ به سوالات خاصی فکر کنید که می‌توانید از دانش آموزان بپرسید تا بررسی کنید که آیا موضوع را یاد می‌گیرند یا نه. این سوالات را بنویسید و آن‌ها را به زبانی دیگر بیان کنید تا برای پرسیدن آنها به صورت‌های مختلف آماده شوید. سعی کنید پاسخ‌هایی را که سوالات شما ایجاد می‌کنند، پیش بینی کنید. تصمیم بگیرید که آیا می‌خواهید دانش آموزان این سوالات را به صورت شفاهی پاسخ بدهند یا کتبی. 

این سوالات را از خودتان بپرسید:

• چه سوالاتی از دانش آموزان خواهم پرسید تا یادگیری آنها را بررسی کنم؟
• از دانش آموزان می‌خواهم که چه کار کنند تا نشان دهند که در حال پیگیری مبحث هستند؟
• با رجوع به فهرست اهداف یادگیری، از دانش آموزان می‌خواهم که چه کار کنند تا بررسی کنم که آیا این اهداف برآورده شده‌اند یا نه؟

یک راهبرد مهم که می‌تواند در مدیریت زمان به شما کمک کند، پیش‌بینی و آمادگی برای سوالات دانش آموزان است. هنگامی که درس خود را طرح ریزی می‌کنید، فکر کنید که چه نوع سوالاتی برای بحث، سازنده هستند و چه سوالاتی می‌توانند کلاس را از موضوع منحرف کنند. به تعادل میان محتوای پوشش داده شده (دست یابی به اهداف یادگیری شما) و اطمینان از فهمیدن دانش آموزان، فکر کنید.

یک نتیجه گیری و یک خلاصه ایجاد کنید.

با جمع بندی نکات مهم درس، مطالب پوشش داده شده در کلاس را مرور کنید. شما می‌توانید این کار را به چند طریق انجام دهید: می‌توانید خودتان نکات اصلی را بیان کنید («امروز ما درباره … صحبت کردیم»)، می‌توانید از یک دانش آموز بخواهید که در جمع بندی به شما کمک کند، یا حتی می‌توانید از همه دانش آموزان بخواهید بر روی یک برگه کاغذ آنچه را که فکر می‌کنند نکات اصلی درس بوده است،‌ بنویسند. شما می‌توانید این پاسخ‌ها را مرور کنید و میزان فهمیدن آنها را اندازه گیری نمایید و همه موارد مبهم را در جلسه بعد توضیح دهید. پایان بندی درس را نه فقط با جمع بندی نکات اصلی که همچنین با مرور درس بعدی انجام دهید. چقدر این موضوع با موضوع درس بعدی مربوط است؟ این مرور علاقه دانش آموزان را برمی‌انگیزاند و به آنها کمک می‌کند تا نظریات مختلف را در یک زمینه‌ي بزرگ‌تر به هم مرتبط کنند.

6- یک زمان بندی واقع گرایانه ایجاد کنید.

خیلی راحت می‌شود زمان را از دست داد و همه نکات متعددی را که برایشان برنامه‌ریزی شده است پوشش نداد. فهرستی از ده هدف یادگیری، واقع گرایانه نیست؛ بنابراین فهرست خود را به دو یا سه مهارت، نظریه، یا مفهوم کلیدی که می‌خواهید دانش آموزان بیاموزند، کاهش دهید. مدرسان همچنین در این موضوع توافق دارند که اغلب لازم است در حین تدریس، طرح درس خود را بر اساس نیاز دانش آموزان، اصلاح و تنظیم کنند. داشتن مثال‌های بیشتر یا فعالیت‌های جایگزین هم به شما این امکان را می‌دهد تا انعطاف پذیر باشید. یک زمان بندی واقع گرایانه منعکس کننده‌ي انعطاف پذیری شما است و همچنین نشان می‌دهد که چقدر آماده است تا برای یک محیط کلاسی خاص سازگار شوید. در اینجا چند راهبرد برای ایجاد یک زمان بندی واقع گرایانه ذکر می‌شوند:

• تخمین بزنید که هر فعالیت چقدر زمان می‌برد، سپس برای هر فعالیت زمان اضافه‌تری در نظر بگیرید.
• هنگامی که دارید طرح درس خود را آماده می‌کنید، در کنار هر فعالیت بنویسید که انتظار دارید آن فعالیت چقدر طول بکشد.
• برای پایان کلاس چند دقیقه منظور کنید تا به پرسش‌های باقیمانده پاسخ دهید و نکات کلیدی را جمع بندی نمایید.
• برای مواقعی که زمان اضافه پیدا می‌کنید، یک فعالیت اضافه  یا سوال مباحثه‌ای طرح ریزی کنید.
• انعطاف پذیر باشید. برای تنظیم طرح درس خود بر اساس نیاز دانش آموزان آماده باشید. به جای اینکه به طرح درس اولیه‌ی خود بچسبید، بر آنچه که به نظر کارآمدتر می‌رسد تمرکز کنید.